Waterschap – de stille kracht van de RES

“We willen heel graag het goede voorbeeld geven aan de regio en andere overheden door over vier jaar energieneutraal te zijn”, zegt Saskia Borgers. November vorig jaar nam zij zitting in het dagelijks bestuur van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. “Het waterschap heeft geen bepalende rol in de energietransitie, maar we dragen wel bij aan het verwezenlijken van het Klimaatakkoord, vooral door het delen van onze kennis en ervaring.”

In 2025 wil het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, kortweg HHNK, energieneutraal zijn. “We zijn aanpakkers, we doen het gewoon”, vertelt Borgers. “Bij ons is het: Kan het hier? Hoe kan het? En dan doen we het. Afgelopen jaar hebben we 50.000 zonnepanelen neergelegd en dit jaar komen er 50.000 bij. Daarmee zitten we op 40% van onze doelstelling. Verder willen we verrommelde gebieden samen met Rijkswaterstaat aanbesteden voor duurzame energieopwek. Neem zo’n stuk langs de A7, dat eigendom is van HHNK , niemand wil dat hebben. Daarom willen we er zonnepanelen op het water en op de grond leggen.”

Groen gas en aquathermie

Naast deze concrete plannen heeft HHNK duidelijke ambities als het gaat om de energietransitie. “In de eerste plaats willen wij kennisleverancier zijn. We hebben bijvoorbeeld ervaring met biogas uit slib en de toepassing daarvan voor elektriciteit en warmte. Innovatie is een aandachtspunt van het waterschap. Via het Water Innovatie Fonds moedigen we bedrijven aan ideeën op het gebied van duurzaamheid te ontwikkelen. Zij kunnen bij ons een lening krijgen en dat kan bijdragen aan innovatie in de regio.”

Veel kennis heeft HHNK ook over aquathermie. “De plannen voor de warmtetransitie moeten dit jaar op de plank van de gemeenten liggen. Wij kunnen hieraan bijdragen door onze kennis van aquathermie. Er zijn mogelijk consequenties waar we rekening mee hebben te houden, zoals de gevolgen voor de bodemgesteldheid en het aquatisch milieu. De tweede beperking is dat het water in de buurt van woningen moet zitten, zodat er niet te veel warmteverlies is. Samen met de twee andere waterschappen in de provincie leveren wij kennis en locaties om gemeenten te helpen warmte uit oppervlaktewater te gaan gebruiken. Sommige gemeenten, zoals Bergen, Uitgeest, Castricum en Heiloo, zijn al ver hierin. We zitten aan tafel met die gemeenten, wij zijn partner.”

Regie op ruimte

Namens HHNK neemt Borgers ook zitting in de stuurgroep van de RES. “Het is nodig dat overheden elkaar treffen in de stuurgroep. Zij zijn degene die de push forward kunnen geven om over te schakelen naar duurzame energie. Samen bekijken we wat de ruimtelijke mogelijkheden zijn in de regio. We moeten opgaven in water, waterberging, woningbouw en energie zien te combineren. Het liefst gaan we naar energielandschappen waarbij alle opgaven samengaan. De roep om goede ordening is daarbij groot. Als we met elkaar die doelstellingen willen bereiken, vraagt dat regie.”

HHNK mengt zich daarbij met opzet niet in het maatschappelijk debat over de energietransitie. “Dat is niet onze rol. We zijn een overheid, we hebben een toegevoegde waarde als het gaat om de kennis over aquathermie en groen gas. Maar het is aan de gemeenten om een keuze te maken. De warmteopgave ligt bij de gemeenten, de warmte telt op bij hun aanbod. Dat wij een positieve bijdrage kunnen leveren aan de grote opgaven waarin we met elkaar aan het zoeken zijn is mooi, maar het is niet zo dat wij daarin bepalend zijn.”

Steeds grotere rol

Geen bepalende rol, wel een steeds grotere rol, merkt Borgers. “Waterschappen hebben hun taken – waterveiligheid, -kwaliteit en -kwantiteit – altijd als vanzelfsprekend uitgevoerd. Dat maakt ons een minder zichtbare overheid. Wel komen er langzaam steeds meer vragen op ons af van bewoners en overheden om een bijdrage te leveren aan een meer biodiverse, circulaire en innovatieve samenleving. Daarin ontwikkelen wij ons ook. Waar we voorheen voorzichtig waren in onze rol in de klimaatadaptatie, zie je nu dat we kennisleverancier zijn. Bovendien: water is ordenend en in die ordening kom je vele gebruikers en wensen tegen. Dat vraagt om goede weging. Daarom denken wij graag mee.”