“Natuur staat niet tegenover landbouw” 

In het proces naar de RES 1.0 zijn de zoekgebieden voor de opwek van duurzame energie nader onderzocht. Deze onderzoeken zijn over het algemeen breed gedragen met medewerking van uiteenlopende organisaties. Sijas Akkerman, directeur van Natuur- en Milieufederatie Noord-Holland, is daar blij mee. “Wanneer bedrijven, burgers, energiecoöperaties en natuurorganisaties meedenken over de zoekgebieden, heb je minder weerstand en kun je sneller aan de slag met de uitvoering.” Extra jammer vindt hij het daarom dat er niet een dergelijk breed onderzoek is gestart voor het IJsselmeer en in het bijzonder de Wieringerhoek.

Sijas Akkerman positief over het RES-proces. “Veel dingen gaan heel goed. We realiseren samen met de energiecoöperaties meer zon op dak en zon op parkeerplaatsen, we hebben gewerkt aan de zoekgebiedenpaspoorten en denken mee in de zoekgebiedenonderzoeken. Aan de thematafel over de ruimtelijke ontwikkelprincipes voor zonne- en windenergie zijn natuur en landschap ook als belangrijke waarden meegenomen. Helaas is er geen thematafel geweest over het IJsselmeer. Dat is in onze ogen wel een gemis. In de Wieringerhoek is nu namelijk een zoekgebied opgenomen voor zonne-energie. We willen hier graag over in gesprek, want dit zoekgebied ligt in een gevoelig Natura2000-gebied.” 

Integrale aanpak

Akkerman refereert aan het voorstel om in de Wieringerhoek zonne-atollen aan te leggen. Dat zijn ringdijken met daarbinnen zonnepanelen op palen. Het idee wordt ondersteund in de regio. Twee onderzoeksbureaus hebben vastgesteld dat het plan bij zou kunnen dragen aan het versterken van een aantal natuurdoelen. Akkerman is minder positief. “In dit plan gaat veel open water verloren. Open water is belangrijk voor watervogels. Het idee is dat er eilanden worden gemaakt in de ondiepe stukken, omdat dat goedkoop is. Maar juist in de ondiepe stukken zitten veel mosselen en kunnen watervogels foerageren. Droogleggen van die stukken is desastreus voor deze vogels.”

Akkerman ziet andere mogelijkheden voor de Wieringerhoek. “Rijkswaterstaat heeft vanuit de Programmatische Aanpak Grote Wateren de opdracht om de ecologische kwaliteit van dit gebied te versterken. Daarbij zetten ze in op uitbreiding en verbetering van leefgebieden voor vogels en vissen. Tegelijkertijd zijn er de opgaves energietransitie en recreatie. Daarom hebben we een integrale aanpak ontwikkeld voor de opgaves in het gebied, samen met Natuurmonumenten, Landschap Noord-Holland en de Vogelbescherming. ‘Over de dijken’ heet het plan. Het sluit perfect aan op het voorkeursscenario van Rijkswaterstaat.”

Vooroevers en achteroevers

Het idee van ‘Over de dijken’ is het creëren van vooroevers en achteroevers. “De vooroevers zijn de gebieden vóór de dijk waar plek is voor natuur, open water en mogelijk voor zonnepanelen tegen de dijk aan. We creëren er tegelijkertijd ondieptes met waterplanten die belangrijk zijn voor vissen om in te paaien. Het open water blijft open. Daarnaast kunnen we achter de dijk achteroevers maken: moerasachtig gebieden met riet en waterplanten. De waterhoogte gaat er met de seizoenen mee en dat is belangrijk voor riet om te groeien. In die achteroevers kunnen ook zonnepanelen komen.”

De achteroevers kunnen worden gemaakt in een kralenkettingmodel, vertelt Akkerman. “De kralen zijn de gebieden waar je meer natuur hebt en meer zonne-energie kunt opwekken. De grond is hier soms minder geschikt voor landbouw door de zoute kwel. Er zijn dan ook boerenbedrijven die wel willen verbreden en zonnepanelen zien als een extra verdienmodel. Tussen de kralen heb je de ‘draden’ waar de strook natuur dunner is en waar meer plek is voor landbouw. Op die manier kunnen we verschillende opgaves aan elkaar koppelen. En dat terwijl open water openblijft en ondieptes gehandhaafd.”

Natuur niet tegenover landbouw

Ondanks de voordelen zoals Akkerman die omschrijft, wordt het plan ‘Over de dijken’ tot zijn teleurstelling niet meegenomen in de RES. “De gemeenten Hollands Kroon en Medemblik hebben een moratorium uitgeroepen op energie op landbouwgrond. Dat vind ik teleurstellend. Ik hoop dat ze alsnog serieus willen kijken naar het plan. Daarom gaan we bij de gemeenteraden inspreken en vragen we aan Gedeputeerde Staten ons plan serieus te nemen. Het natuurlijker maken van de oevers gecombineerd met opwek van duurzame energie is een opgave van het hele IJsselmeer.”

Op die manier blijft Akkerman aandacht vragen voor natuur en landschap. “Er zijn al zoekgebieden afgevallen vanwege natuur- en landschapswaarden. Nu moeten we blijven zoeken naar alternatieve zoekgebieden. Er zijn in Noord-Holland veel meer mogelijkheden dan nu in deze RES staan. Een aantal gemeenten sluit energieopwekking op landbouwgrond uit, terwijl veel landbouwers wel willen. Het ‘Erf van de toekomst’ van LTO Noord is een goede schets van de maatregelen die agrariërs kunnen nemen in en om hun bedrijf. Natuur staat niet tegenover landbouw – met 80% van de agrariërs werken we heel goed samen. De issue zit ‘m in hoe de raden ermee omgaan. Daarom gaan we nu met hen praten. De RES is goed, de energietransitie moet door, maar niet nodeloos ten koste van de natuur.”