Waterschap in het geweer tegen oorzaken én gevolgen

Waterschappen hebben als eerste te maken met gevolgen van klimaatverandering. “Het is aan ons om iets te doen aan de gevolgen van langdurige droogte en zware buien voor de waterhuishouding in ons gebied”, aldus Ruud Maarschall van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. “Dat betekent dat we ook iets moeten doen aan de oorzaken hiervan. De CO2-uitstoot moet naar beneden. Onze ambitie is om in 2025 energie- en CO2-neutraal te zijn.”

Waterschappen zijn grootverbruikers van energie. Om die reden heeft het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) in 2017 een klimaat- en energieprogramma vastgesteld. “We gaan daarbij voor het hoogste ambitieniveau”, vertelt Maarschall, lid van het dagelijks bestuur van HHNK en lid van de stuurgroep van de RES. “We willen in 2025 alle energie die we gebruiken zelf opwekken, in totaal 90 miljoen kilowattuur. We plaatsen bijvoorbeeld 80.000 zonnepanelen op onze terreinen. Daarmee wekken we al 30 tot 35 procent van de elektriciteit zelf op.” 

Driekwart van de energie die HHNK gebruikt is voor de zuivering van water. Minder dan een kwart is voor de bemaling van de polders. De vraag is of die bemaling, zoals in de eeuwen hiervoor, niet door windmolens kan gebeuren. “We bestaan in het westen dankzij die windmolens”, erkent Maarschall. “Er waren vele honderden windmolens in dit gebied. Later kwamen er gemalen op stoom, toen diesel en nog later op elektriciteit. Die gemalen zijn veel efficiënter en constanter dan de oude windmolens. Volledig bemalen met windmolens is geen optie meer. Wel kunnen windturbines energie opwekken die dan weer gebruikt wordt voor de gemalen.”

Opbrengst en landschappelijke kwaliteit
In het algemeen bestuur van HHNK is veel discussie geweest over die windmolens, maar ook over zonnepanelen. “We wegen voortdurend de opbrengst en landschappelijke kwaliteit tegen elkaar af. Voorlopig beperken we ons tot de kantoren en terreinen van de zuiveringsinstallaties, als het gaat om de opwek van duurzame energie. Windmolens of zonnepanelen op dijken en in bermen is op dit moment niet aan de orde. We willen die stukken land goed beheren, zodat ze een toegevoegde waarde vormen voor de biodiversiteit. Verder is de belevingswaarde van de dijken belangrijk, we willen dat ze authentiek blijven.” 

Het waterschap kijkt dus ook zorgvuldig naar het landschap. “Het is niet onze primaire taak, maar we willen er wel verantwoordelijk mee omgaan. Windmolens zijn daarbij wel bespreekbaar. Ik denk dat mensen er vooral aan moeten wennen. De tweewiekers langs het Noord-Hollands Kanaal zijn al langzaam vertrouwd geworden. De maat van de nieuwe turbines is anders, maar als je het goed doet, in samenspraak met de omgeving, dan kunnen we daarin misschien een voorbeeld zijn.”

Andere mogelijkheden
Intussen denkt het waterschap ook na over andere mogelijkheden. Over de scheiding van afvalwater en regenwater bijvoorbeeld, zodat het schone regenwater niet in de zuiveringsinstallaties komt waar het onnodig gezuiverd wordt. “Verder gebruiken we 15 miljoen kubieke meter aardgas per jaar, met name voor de installatie waar we slib van de rioolzuivering verwerken. HVC gaat nu een slibdroger bouwen in Alkmaar. Daar kan ons zuiveringsslib worden gedroogd met restwarmte uit de vuilverbranding.” 

Verder is Maarschall hoopvol over de opslag van elektriciteit in waterstof. “Met Den Helder kijken we of we daarin samen kunnen optrekken. Waterstof heeft namelijk een bijkomend voordeel. Als we waterstof splitsen, kunnen we via de vrijkomende zuurstof ozon maken en daarmee het water extra zuiveren. Zo kunnen we ook medicijnresten, multiresistente bacteriën en microplastics uit het water halen.”

Opgaven koppelen
Al met al ziet Maarschall voldoende mogelijkheden voor het waterschap om opgaven te koppelen: een gebied dat bestendig is tegen hoosbuien en droogte, schoon drinkwater én CO2-reductie. “De opgaven hebben verband met elkaar. Daar doen we aan alle kanten inspanningen op. Zo zijn we voor de volgende RES ook al volop bezig met de warmtetransitie. In IJmuiden staat een school waar ze met een warmtewisselaar het hele jaar door warmte en koude halen uit rioolwater. Verder kijken we met een aantal gemeenten hoe we warmte en koude uit oppervlaktewater kunnen halen. Daarmee denken we tussen 20-40% van de warmtebehoefte te dekken. Voor HHNK is warmtetransitie een speerpunt. In de toekomst kan het een substantiële bijdrage leveren aan de energietransitie.”